De reikwijdte van het Oude Kerk Open Archief is niet eenvoudig te definiëren, omdat het archief een voortdurend proces is; het blijft zich op verschillende manieren ontwikkelen en uitbreiden. Bovendien beseffen we dat een archief per definitie incompleet is en dat voorgeschreven categorieën de betekenis van archiefstukken vastleggen in de geschiedenis. Ons doel is een archief te creëren dat conventionele categorieën uitdaagt en flexibelere taxonomieën ontwikkelt. Zo hebben we er bijvoorbeeld voor gekozen om in ons Open Archief meer te focussen op artistieke processen en relaties in plaats van uitsluitend op objecten. Om deze relaties zichtbaar te maken, zijn creatieve archiefoplossingen nodig, evenals de erkenning van blinde vlekken in ons materiaal. Blinde vlekken onderstrepen de onmogelijkheid om alles vast te leggen of alle relaties te benoemen; er zullen altijd plekken zijn waar nog werk aan de winkel is. Daarnaast willen we dat ons archief de verbeelding prikkelt van zowel de archivarissen als de bijdragers en gebruikers.
De Oude Kerk nodigt kunstenaars uit om zich te verdiepen in het verleden en hier nieuwe betekenislagen aan toe te voegen, zodat dit erfgoed voortdurend kan groeien en opnieuw vormgegeven kan worden door en in het heden—een werkwijze die wij ‘interhistorisch’ noemen. We voegen telkens nieuwe artistieke interventies toe in ons archief, maken relaties zichtbaar zodat de plek aan betekenis wint. Nu willen we een stap verder gaan door dit archief open te stellen voor een breder publiek. Ons doel is om het archief collaboratief, participatief en creatief vorm te geven.
De missie van het Oude Kerk Open Archief is om de kerk als plek en als ruimte weer te geven. Naast het tastbare interieur tonen we het niet-tastbare verbonden aan de plek, de artistieke processen, de tentoonstellingen, concerten, de buurt en hun onderlinge relaties. Zo ontstaan er nieuwe lagen van betekenis.
Wij zien het archiveren als méér dan enkel het conserveren van het verleden. Zoals Hal Foster opmerkte, kunnen archieven plekken zijn voor “alternatieve vormen van relaties [...] om ‘opgravingslocaties’ om te zetten in ‘bouwplaatsen’.”
Wij zien de Oude Kerk als een microkosmos van Amsterdam, die de historische en hedendaagse veranderingen in cultuur en samenleving weerspiegelt. Daarom kunnen zowel onze fysieke collectie als de verhalen en herinneringen rondom de kerk op verschillende manieren worden verbonden met andere museumcollecties en archieven. We werken nauw samen met andere instellingen om deze verbanden zichtbaar te maken en elkaars collecties wederzijds te verrijken. Deze samenwerkingen zijn essentieel voor ons en verbreden de reikwijdte van het Open Archief. Bovendien willen we ervaringen delen en uitwisselen en ons archiefproject gebruiken als een experimenteel centrum voor theoretische en praktische kennis.
Veel van het materiaal in het Oude Kerk Open Archief wordt ook online gehost door samenwerkende organisaties. Indien dit het geval is, zal er een bijbehorende link beschikbaar zijn.
Voor de Oude Kerk is het belangrijk om de koloniale dimensie van de geschiedenissen die in en rondom de kerk aanwezig zijn te erkennen, omdat het kolonialisme en de Oude Kerk nauw met elkaar verbonden zijn. Dit wordt duidelijk door de personen die in de kerk begraven liggen, de verhalen die de versierde graven vertellen, de onderbelichte en niet vertelde geschiedenissen en de bredere context van Amsterdam waarin de Oude Kerk zich heeft ontwikkeld.
Vandaag de dag wil de Oude Kerk deze geschiedenissen onderzoeken en bestaande praktijken dekoloniseren. Welke rol speelde het kolonialisme in de ontwikkeling van de kerk? Artistieke programma’s kunnen hierin een sleutelrol spelen, zoals blijkt uit de tentoonstelling van de Indonesische kunstenaar Iswanto Hartono. Hartono verbond de geschiedenissen in de Oude Kerk met het koloniale verleden van Indonesië vanuit een antropologisch en archeologisch perspectief.
In het digitale tijdperk zijn archieven flexibele systemen die een breder publiek toegang geven tot bewaarde materialen. Tegelijkertijd zijn ze ook instrumenten geworden om gemeenschappen en collectieve identiteiten te vormen en te versterken. Ze stellen gebruikers in staat om zelf content te organiseren, delen en doorzoeken, terwijl ze het materiaal ook openstellen voor voortdurende hercontextualisering en herinterpretatie.
Binnen deze context erkent het Oude Kerk Open Archief zijn eigen positionaliteit en subjectiviteit bij het archiveren van materieel en immaterieel erfgoed. De gemaakte en voortdurende keuzes weerspiegelen de visie en missie van de organisatie, zoals hierboven beschreven. Dit geldt ook voor de archivarissen, curatoren en assistenten die aan het Oude Kerk Open Archief hebben gewerkt en blijven werken.
Een interhistorische benadering—een term geïntroduceerd door cultuurtheoreticus Mieke Bal—wijst erop dat tijd niet lineair is; het verleden en het heden bestaan gelijktijdig. Beide maken deel uit van het heden, dat niet vlak is, maar verschillende lagen van betekenis bevat en tot leven brengt; erfgoed kan zich voortdurend uitbreiden en door het heden opnieuw worden vormgegeven. Door verbanden te leggen tussen verschillende momenten in het verleden en het heden, bevinden we ons in de loop van de ‘geschiedenis’.
Het archief van de Oude Kerk onderzoekt deze interhistorische relaties binnen de kerk, tussen verschillende tijdperken—van de veertiende tot de eenentwintigste eeuw—die vandaag de dag in dezelfde context samenkomen. Dit samenspel maakt het mogelijk om periodes op een natuurlijke manier te verbinden en na te denken over de verschillen en overeenkomsten. Het gebruik en de functie van de Oude Kerk zijn in de loop van de tijd veranderd op basis van uiteenlopende culturele en maatschappelijke behoeften. Nieuwe functies ontstonden, andere verdwenen. Dit veranderde misschien het gebruik, maar niet de betekenis van de kerk als cultureel-historisch erfgoed.
Als je een grondmonster van de kerk zou nemen, zouden alle lagen van tijd en betekenis zichtbaar worden. De tijd wist ze niet; hij plaatst ze naast elkaar. Het stellen van vragen hierover in onze hedendaagse samenleving genereert een betekenisvolle dialoog tussen heden en verleden. De interhistorische reflectiemethode kan ervoor zorgen dat de historische betekenis een actuele waarde krijgt voor de wereld van vandaag en morgen. Door hedendaagse perspectieven en erfgoed samen te brengen, worden er nieuwe pagina’s toegevoegd aan de (kunst)geschiedenis van de Oude Kerk.